روانشناسی کودک

چیزهایی در مورد روانشناسی کودک
شکل گیری شخصیت پایه و اصلی افراد از دوران کودکی شکل می گیرد و می توان گفت مهم ترین و تاثیر گذار ترین دوره زندگی افراد ، دوره کودکی است. در این دوره فقط مراقبت و نگهداری های جسمی از کودک کافی نیست. کودک نیاز به مراقبت های روحی نیز دارد ، او باید از لحاظ عاطفی ، شخصیتی و هوشی نیز تقویت شود.

اهمیت روان شناسی کودک
روان شناسی کودک اهمیت خود را از کودک می گیرد، چرا که دوران کودکی انسان اهمیت فوق العاده ای دارد. شاید نگاهی به دوران کودکی انسان و توانائیهای نوزاد انسان در مقایسه با سایر موجودات اهمیت این دوران را آشکارتر سازد. نوزاد انسان در میان سایر موجودات عالم طولانی۔ ترین زمان را نیاز دارد که قابلیت ها و توانائیهای خود را پرورش و آشکار سازد. در واقع انسان حدود ۱۸ سال اول۔ زندگی خود را در حال رشد و تکامل در ابعاد مختلف است و این زمان طولانی و با اهمیتی در زندگی انسان است.

از طرف دیگر ، نوزاد انسان با کمترین توانایی ها و امکانات (نظیر بازتابها) به دنیا می آید و به مراقبت زیاد و شدیدی نسبت به سایر موجودات نیاز دارد (برای مثال در نظر بگیرید که چگونه گوساله گاو پس از به دنیا آمدن روی پای خود می ایستد، ولی نوزاد انسان حتی نمی تواند سر خود را راست نگه دارد). ابن مراقبت توسط پدر و مادر در وهله اول و توسط اطرافیان و جامعه در وهله دوم اعمال می شود، ولی این مراقبت بدون آگاهی ، دانش و آموزش شیوه های فرزند پروری صحیح امکان ندارد و اهمیت روان شناسی کودک نیز از این دو موضوع (زمان طولانی رشد کودکی و شیوه های صحیح فرزند پروری) ناشی می شود.

مطالعه در مورد جنبه های مختلف رشد کودک
رشد یک فرایند چند بعدی است. این رشد شامل رشد جسمی ، رشد زبانی ، رشد عاطفی ، رشد شناختی (Cognitive Development) ، رشد اجتماعی ، رشد اخلاقی و رشد شخصیتی است و توجه به مطالعه در مورد تمام این جنبه ها یکی از اهداف روان شناسی رشد است. اهمیت این توجه به تمام ابعاد رشدی باعث آگاهی و شناختی متعادل و چند بعدی در مورد کودک می شود و والدین و سایر افراد مرتبط با کودک را در درک و رفتار صحیح با کودک یاری می
نماید.

اهداف روان شناسی کودک
روان شناسی کودک به عنوان یکی از زیر مجموعه های «روان شناسی رشد» با هدف نگاه دقیق و علمی به کودک و نیازهای او و یافتن شیوه های صحیح پرورشی و آموزشی کودک از اولین سالهای تاسیس روان شناسی علمی مورد توجه بوده است. (البته موضوع کودک و مسائل مربوط به او همیشه مورد توجه بوده است. در طول این سالها روان شناسان زیادی نظیر ژان پیاژه (Jean Piaget) ، استانلی هال (Stanley Hall) به مطالعه و تحقیق در مورد جنبه های مختلف رشد کودک پرداخته اند.

مطالعه در مورد نیازهای کودک در سنین مختلف
کودکان دارای نیازهای (Needs) متعددی هستند و در سنین مختلف یک یا چند مورد از این نیازها در مقایسه با سایر نیاز در اولویت می باشد. برای مثال، در مرحله نوزادی صفر تا دو سالگی) نیازهای جسمانی در اولویت قرار دارد. در حالیکه در دوران نوجوانی (سنین بعد از ۱۲ سالگی) نیاز به استقلال فردی در اولویت می باشد.

مطالعه در مورد شیوه های صحیح فرزند پروری
شیوه های صحیح فرزند پروری ، نحوه تعامل و روابط مناسب با فرزندان از مهمترین موضوعات برای روان شناسان کودک می باشد. بیشتر پدر و مادرها فرزند پروری را کاری ساده تلقی می کنند و بر این باور هستند که هر کسی می تواند از عهده این امر برآید. (البته این دیدگاه بیشتر در والدین بدون فرزند دیده می شود) اما فرزند پروری نیاز به آگاهی و آشنایی با نحوه عملکرد و اصول آن دارد و تحقیقات حوزه روان شناسی کودک اصول و روشهای متعددی را متناسب با سنین مختلف یافته است.

مطالعه در مورد مقابله با برخی مشکلات رفتاری - روانی دوران کودکی
کودکان نیز همچون بزرگسالان دچار آشفتگی های روانی - رفتاری می شوند و این مسئله باعث تحقیقات و مطالعات دامنه داری در زمینه انواع این آشفتگی ها و تفاوت آنها با آشفتگیهای رفتاری - روانی بزرگسالان و همچنین شیوه های درمانی این آشفتگیها شده است. برخی از این مشکلات و آشفتگیهای رفتاری - روانی کودکان عبارتند از:اتیسم (Otism) ، اختلالات یادگیری ، اختلالات توجه ، اختلالات دفعی ، ناخن جویدن و ... .

روانشناسی کودک
بدون شک یکی از مهمترین و موثرترین دوران زندگی المی دوران کودکی است دورانی که در آن شخصیت (Fersonality) پایه ریزی شده و شکل می گیردامروزه این حقیقت النکازاپنیر اثبات رسیده است که کودکان در سنین پایین (طفولیت) فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز دارم بلک لاین تجریدهم العاهجویاها عامل رشد اجتماعاطفی شخصیتی وهوشی اوریر گیری این ابعاد عوامل تعیین کنین و اساسی یک انسان ه ای از دوران کودکی پایه گذاری و شکل می گیرند

ملزومات درک روانشناسی کودک
پدر و مادران معمولا می توانند توانایی و مهارت های فرزندان شان را تعریف و تفسیر کنند.
اگر شما فرزند خود را درک نکنید، ممکن است در درک توانایی یا عدم توانایی او اشتباه قضاوت کنید.
گاهی اوقات این سوء تفاهمات بی ضرر هستند، اما در اغلب موارد چنین نیست. نقش پدر و مادر در روانشناسی کودک بسیار اهمیت دارد.

عدم آگاهی از وضعیت رشد کودک می تواند باعث تشخیص اشتباه توانایی های او و در نهایت تصمیم گیری اشتباه شود.
یکی از بررسی های که توسط دکتر برندا وولینگ- مدیر و استاد پژوهشی دانشگاه میشیگان انجام شده است، نشان داده است که کودکان به طرز عجیبی از مدت زمانی که پدر و مادرشان برای رشد آن ها وقت می گذارند متاثر هستند.
بنابراین، اهمیت بسیار دارد که پدر و مادران در مورد رشد و روانشناسی کوکان آموزش ببینند تا بتوانند احساسات و رشد ذهنی شان

زمینه های مختلف روانشناسی کودک
هنگامی که سخن از رشد می شود، اولین مسئله ای که به ذهن شما می رسد چیست؟
اگر مانند اکثریت مردم باشید، ابتدا به فکر فاکتور های درونی که بر روی چگونگی رشد کودک تاثیر می گذارند، می افتید – مانند ژنتیک و ویژگی های شخصیتی.
اما رشد، شامل فاکتور های مختلف دیگر نیز می باشد. مثلا فاکتور های محیطی همچون روابط اجتماعی و آن فرهنگی که در آن زندگی می کنیم، نقش بسیار مهمی را در رشد کوک ایفا می کنند.

برخی از مهم ترین مفاهیمی که در بحث ارزیابی و آنالیز روانشناسی رشد باید در نظر داشته باشیم شامل:

• محیط اجتماعی: روابطی که ما با دیگران داریم بر روی افکار، یادگیری و رشد کودک تاثیر بسیار زیادی دارند. خانواده، مدرسه، گروه های دوستانه همه و همه بر روی رشد اجتماعی کودک مان تاثیر زیادی خواهند داشت.
• محیط فرهنگی فرهنگی که کودک در آن زندگی می کند، در بردارنده ی ارزش ها، رسوم، باور ها و روش های زندگی خاصی می باشند که در تمام طول عمر بر روی رشد کودک تاثیر دارند. فرهنگ حتی بر روی چگونگی رفتار کودک با پدر و مادر، نوع آموزشی که می بیند و نوع مراقبتی که از او می شود نیز تاثیر دارد.
• زمینه ی اجتماعی-اقتصادی: سطح اجتماعی که کودک در آن زندگی می کند نیز در رشد وی تاثیر دارد. وضعیت اجتماعی - اقتصادی بر اساس فاکتور های مختلف دیگری نیز بنا شده اند - مانند میزان تحصیلات خانواده و حتی افراد آن جامعه، وضعیت درآمد، شغل و وضعیت زندگی مردم. کودکانی که در شرایط اجتماعی-اقتصادی بهتری بزرگ می شوند، شانس موفقیت بهتر و بالاتری دارند. اما کودکانی که در خانواده های فقیر و ناتوان بزرگ می شوند و به خدمات سلامتی و پزشکی، مواد غذایی مناسب، و آموزش دسترسی کمتری دارند، متعاقبا شانس کمتری برای موفقیت خواهند داشت. این فاکتور ها در روانشناسی کودک تاثیر بسیار زیادی دارند.

چیز های مهمی که باید در نظر بگیریم:
روانشناسی کودک شامل موضوعات و فاکتور های بسیار گوناگونی می باشد. از تاثیر ژنتیک بر رفتار او گرفته تا فشار های اجتماعی وارد شده بر روی رشد. از جمله موارد و فاکتور هایی که در روانشناسی کودک ضروری هستند شامل:
• ژنتیک
• تاثیرات محیطی
• رشد والدین
• رشد اجتماعی
• رشد شخصیتی
• زبان
• نقش های جنسیتی
• رشد شناختی
• رشد جنسی
روانشناسی کودک ممکن است برای کمک به بچه ها در مشکلات مربوط به رشد در زمینه های مختلف خیلی تخصصی باشد و فرد شاید به روانشناسی عمومی تری نیاز پیدا کند.

در هر دو شرایط، متخصصان به شیوه های مخصوص خود با کودکان برخورد می کنند. برای مثال روانشناسی کودک می تواند به شیوه های مراقبت از کودک و نتیجه ی عالی آن، و یا با صحبت و تمرین با کودک به رشد آن ها کمک کند.

نکاتی برای درک بهتر روانشناسی کودک
ژان پیاژه - روانشناسان کودک بسیار مشهور و بزرگ می گوید:" از نظر اخلاقی، کودک چه خوب رشد کند و چه بد، این به سرنوشتش بستگی دارد."
وظیفه ی پدر و مادری چیزی بیشتر از فراهم کردن وسایل آسایش و آرامش کودکان است.
راحتی و آسایش باید در مورد احساسات، احساس امنیت و... نیز ایجاد شود. در اینجا به برخی از نکات مهم در روانشناسی کودک اشاره می کنیم که به درک بهتر او کمک می کنند:

مشاهده کردن، کلید اساسی است
ها برای درک یکی از ساده ترین و در عین حال مهم ترین روش روانشناسی کودک، مشاهده است.
به چیز هایی که بچه هایتان می گویند و انجام می دهند توجه و علاقه نشان دهید. رفتار ها، حرکات، حرف ها، علایق و عادات غذایی، خواب و بازی هایشان را به دقت مشاهده کنید.
همیشه در ذهن داشته باشید که بچه ی شما منحصر به فرد است و شخصیت خاص خود را دارد. پس، از مقایسه کردن او با بچه های دیگر خودداری کنید، زیرا این کار نه تنها به او استرس وارد می کند، بلکه باعث کوچک شدن او می شود.

زمان مفیدی را صرف کودک تان کنید
امروزه پدر و مادر ها معمولا خیلی زیاد درگیر کار های منزل و محیط کار هستند. پدر و مادر هایی که چند شغل دارند، اغلب بسیار مشغول می باشند و کار های زیادی برای انجام دادن دارند؛ اما باید بدانند که یکی از مهم ترین کار ها، توجه به فرزند شان است.
اگر با این همه کاری که دارید، وقتی برای فرزند خود نمی گذارید، باید بگوییم که اشتباه می کنید و اکنون زمان تغییر است. اگر می خواهید فرزند تان را به خوبی درک کنید، باید برایش وقت کافی بگذارید.
• وقتی که بر روی میز شام، رساندن و بازگرداندنش از مدرسه برای او صرف می کنید، کافی نیست. شما باید زمانی را برای صحبت و بازی و در حقیقت برای درک روانی او نیز در نظر بگیرید.

از خود سوالاتی بپرسید که برای درک روانشناسی کودک به شما کمک می کنند؛ مانند:
• کودک من چه کاری را بیشتر از همه چیز دوست دارد؟
• اگر کودک من کاری که دوست ندارد را انجام دهد، چه رفتاری از خود نشان می دهد؟ مثلا اگر سبزیجاتی که دوست ندارد بخورد، زود بخوابد و یا تکالیفش را انجام دهد.
• کودک من تا چه اندازه اجتماعی است؟ آیا دوست دارد چیز های جدید را امتحان کند؟
• چقدر طول می کشد تا کودک من خود را با شرایط و موقعیت جدید وقف دهد؟ آیا او توانایی انطباق را دارد؟

در حین پاسخ دادن به این سوالات، از قضاوت کردن اجتناب کنید. فقط او را مشاهده کنید تا آگاهی تان در مورد روانشناسی کودک بالا تر برود.

• صحبت کردن با کودک باعث می شود تا از اتفاقاتی که در زندگی و مدرسه و حتی خانه برای او می افتد مطلع شوید، ببینید چه موسیقی یا برنامه ی تلویزیونی را دوست دارد و نسبت به کار ها و علایق او واکنش نشان دهید.
• صرف زمان کافی صرفا به معنی این نیست که با هم صحبت کنید و یا کاری انجام دهید. گاهی تنها با نشستن در کنار هم و نگاه کردن نیز می توانید به ویژگی های یکدیگر پی ببرید.

روان شناسان، معمولا دوره پیری را به عنوان دوره انحطاط در نظر می گیرند. افراد در دوره پیری با مجموعه ای از ناتواناییهای جسمی و محرومیت های اجتماعی روبه رو می شوند، که باید با آنها کنار بیایند. در این دوره، نیرومندی و سلامت جسمانی آنها کاهش می یابد و همراه با بازنشسته شدن از شغل خود تا حد زیادی در آمدشان را از دست می دهند و به مرور زمان، رابطه شان با همسر، خویشاوندان و دوستان کم می شود. همراه با این آسیب ها آن ها دچار افت جایگاه اجتماعی نیز می شوند که ملازم پیری است و همان گونه که در آمریکا مطرح است، احساس منفعلی از "بی مصرف بودن می کنند. البته باید توجه داشت که پیری چیزی بیش از مسن شدن است. پیری ممکن است به آهستگی یا به سرعت، تدریجی یا ناگهانی فرا رسد. به نظر می رسد که بعضی افراد گام به گام و به زیبایی به سوی پیری قدم بر می دارند و عده ای دیگر یکدفعه در اثر واقعه ای ناگوار، خواه واقعی یا خیالی، ناگهان پیر میشوند. پیری صرفنظر از آنکه چگونه فرا می رسد، غیر قابل اجتناب و سرنوشت همگان است.

روانشناسی کودک اهمیت خود را از کودک می گیرد، چرا که دوران کودکی انسان اهمیت فوق العاده ای دارد.